Unieważnienie małżeństwa jest możliwe na podstawie przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. W dzisiejszym artykule przedstawię Ci najważniejsze aspekty prawne związane z tą instytucją, jednocześnie odpowiadając na następujące pytania:
- Jaki sąd jest właściwy dla spraw związanych z unieważnieniem małżeństwa?
- Kiedy może dojść do unieważnienia małżeństwa?
- Jakie są skutki takiego postanowienia?
Zapraszam do lektury.
Jak wybrać sąd właściwy do unieważnienia małżeństwa?
Pozew o unieważnienie małżeństwa składa się do sądu okręgowego właściwego ze względu na miejsce, w którym małżonkowie mieli ostatnie wspólne miejsce zamieszkania.
Przykładowo, jeśli małżonkowie wspólnie mieszkali w Warszawie i jedno z nich nadal tu mieszka, właściwym miejscowo sądem do złożenia pozwu o unieważnienie małżeństwa będzie Sąd Okręgowy w Warszawie lub Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie.
Przesłanki unieważnienia małżeństwa
Unieważnienie małżeństwa wymaga, aby wystąpiły konkretne okoliczności wskazane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. W grę mogą wchodzić:
- przeszkody małżeńskie (wiek, zdiagnozowana choroba psychiczna, ubezwłasnowolnienie, bigamia, pozostawanie w stosunku pokrewieństwa, powinowactwa czy przysposobienia);
- wady oświadczenia woli (wprowadzenie w błąd w zakresie tożsamości drugiej strony, brak świadomości przy zawieraniu małżeństwa czy bezprawna groźba drugiej strony lub osoby trzeciej – innymi słowy wymuszone małżeństwo);
- braki w pełnomocnictwach (związek małżeński można także zawrzeć przez pełnomocnika i w takiej sytuacji również może dojść do błędów, których z kolei skutkiem może być jego unieważnienie).
Ze swojej praktyki mogę powiedzieć, że do najpopularniejszych powodów unieważnienia małżeństwa można zaliczyć bigamię, zatajenie choroby psychicznej czy bliskie pokrewieństwo.
Skutki unieważnienia małżeństwa
Orzekając unieważnienie małżeństwa, sąd orzeka także, czy i który z małżonków zawarł małżeństwo w złej wierze. Małżonek, który zawarł małżeństwo w złej wierze, traktowany jest tak samo, jak małżonek winny rozkładu pożycia małżeńskiego. Okoliczność ta ma znaczenie tylko w zakresie obowiązku alimentacyjnego między osobami, których małżeństwo zostało unieważnione.
Unieważnienie małżeństwa działa z mocą wsteczną w odniesieniu do:
- stanu cywilnego,
- nazwiska,
- powinowactwa,
- osobistych praw i obowiązków małżeńskich,
- spadkobrania.
Jakie są zatem skutki unieważnienia małżeństwa?
- Małżonkowie wracają do poprzedniego nazwiska i do stanu cywilnego sprzed ślubu.
- Ustaje stosunek powinowactwa między nimi.
- Między małżonkami ustają osobiste prawa i obowiązki.
- Dziecko, które urodziło się w unieważnionym małżeństwie uznaje się za urodzone w małżeństwie.
- Sąd orzeka także o tym, czy i który z małżonków zawarł związek w złej wierze.
- Rozwiązane są kwestie majątkowe pomiędzy małżonkami.
Status dzieci urodzonych w czasie trwania małżeństwa
Należy pamiętać, że unieważnienie małżeństwa przez sąd nie ma wpływu na status dzieci urodzonych w czasie jego trwania. W wyroku unieważniającym małżeństwo sąd ma bowiem obowiązek rozstrzygnąć o władzy rodzicielskiej. W szczególności może powierzyć wykonywanie władzy jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka.
Analogicznie sprawa przedstawia się co do obowiązku alimentacyjnego w stosunku do wspólnych małoletnich dzieci. W wyroku sąd orzeka, w jakiej wysokości każdy z rodziców obowiązany jest do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dzieci.
Unieważnienie małżeństwa a majątek wspólny
Unieważnienie małżeństwa powoduje ustanie wspólności majątkowej małżeńskiej (ustawowej lub umownej). Co z kolei umożliwia dokonanie podziału majątku wspólnego. Możliwe jest też dokonanie podziału majątku wspólnego na wniosek jednego z małżonków, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu.
Unieważnienie małżeństwa a stan cywilny
Po unieważnieniu małżeństwa każdy z małżonków powraca do stanu cywilnego, który posiadał przed jego zawarciem. Małżonek, w wyniku zawarcia małżeństwa następnie unieważnionego, powraca do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa. W wyniku unieważnienia małżeństwa ustaje stosunek powinowactwa między małżonkiem a krewnymi drugiego małżonka.
Co ważne, dopóki unieważnienie małżeństwa nie stanie się prawomocne, dopóty nadal istnieje i korzysta z pełnej ochrony prawnej. Do skutków unieważnienia małżeństwa w zakresie stosunku małżonków do wspólnych dzieci oraz w zakresie stosunków majątkowych między małżonkami stosuje się odpowiednio przepisy o rozwodzie.
Unieważnienie małżeństwa – Podsumowanie
Pamiętajmy, że unieważnienie małżeństwa to nie to samo co rozwód. Rozwód to sądowe rozwiązanie małżeństwa, którego zawarcie było formalnie ważne, a jedynie małżonkowie, bądź jeden z nich, postanowili związek małżeński zakończyć, podczas gdy unieważnione może zostać jedynie małżeństwo, które zostało zawarte w sposób nieprawidłowy.
